Szkolnictwo muzyczne
2. Uczniowie podstawowych i średnich szkół muzycznych
Z danych CEA pokazujących stan na rok 2010 wynika, że do podstawowych i średnich szkół muzycznych uczęszcza w Polsce 64 146 uczniów. Najwięcej z nich, bo aż 45 992, uczęszcza do 215 szkół podległych MKiDN. 11 156 uczniów uczy się w 67 szkołach podległych jednostkom samorządu terytorialnego i 6998 – w 211 szkołach prywatnych. Jak się okazuje, mimo że prywatne szkolnictwo muzyczne stanowi 42,8% wszystkich szkół muzycznych w Polsce, kształci jedynie 10,91% uczniów, podczas gdy szkoły podległe MKiDN przy zbliżonej liczbie placówek (43,61%) aż 71,7%. W istocie szkolnictwo prywatne nie stanowi więc dziś rzeczywistej konkurencji dla szkolnictwa publicznego w walce o uczniów, zwłaszcza że kształcenie jest tu płatne, szkoły cieszą się niższym prestiżem niż posiadające na ogół dłuższą tradycję i większą renomę szkoły publiczne, są też często słabiej wyposażone i dysponują gorszą bazą lokalową.
Warto tu oczywiście zwrócić uwagę, iż w ostatnich latach liczba uczniów w prywatnych szkołach muzycznych systematycznie wzrasta, co przy niezaprzeczalnych walorach tego typu szkolnictwa niewątpliwie sprawi, że rynek usług edukacyjnych w tym zakresie zrównoważy się w przyszłości na zdecydowanie wyższym poziomie niż dziś.
3. Nauczyciele szkół muzycznych i formy ich doskonalenia
Nie ulega wątpliwości, że dobrze na ogół oceniany poziom kształcenia w szkołach muzycznych I i II jest w znacznym stopniu związany z jakością kadry nauczającej oraz możliwościami doskonalenia kompetencji artystycznych i pedagogicznych oferowanych nauczycielom przez system.
Z danych CEA (z roku 2010) wynika, że w szkołach muzycznych I i II stopnia jest dziś zatrudnionych łącznie 12 164 nauczycieli. 8796 z nich to nauczyciele zatrudnieni w placówkach prowadzonych przez MKiDN, 1650 – w placówkach podległych jednostkom samorządu terytorialnego i 1718 – w szkołach prywatnych.
Nadzór pedagogiczny i doskonalenie zawodowe nauczycieli muzyki koordynowane jest w Polsce przez Centrum Edukacji Artystycznej. Każdego roku tworzy ono ogólną strategię postępowania w tym zakresie, opracowuje też roczne plany finansowania szkoleń oraz regulaminy. Działania o zasięgu regionalnym i makroregionalnym koordynują terenowi wizytatorzy CEA. Ustalają oni tematykę szkoleń terenowych w oparciu o plany nadzoru pedagogicznego, wnioski jurorów z przesłuchań oraz potrzeby zgłaszane przez dyrektorów szkół. Dzięki temu proponowana tematyka szkoleń odzwierciedla w znacznym stopniu rzeczywiste potrzeby nauczycieli. Dodatkowo dyrektorzy poszczególnych placówek szkolnych mają możliwość organizowania wewnątrzszkolnych form doskonalenia zawodowego nauczycieli zatrudnionych w podległych im placówkach, w tym także możliwość zaspokajania indywidualnych potrzeb szkoleniowych nauczycieli. Na ten cel mają do dyspozycji 0,75% odpisu od wynagrodzenia dla nauczycieli.
Z danych CEA wynika, że w różnych formach doskonalenia zawodowego uczestniczy rocznie ok. 16 000 nauczycieli. Obejmuje to udział w szkoleniach na szczeblu regionalnym i makroregionalnym – ok. 160 rocznie, oraz w szkoleniach na szczeblu ogólnopolskim, których nauczycielom muzyki proponuje się rocznie ok. 45.
Dodatkowo nauczyciele muzyki mogą też korzystać ze szkoleń Centrum Edukacji Nauczycieli Szkolnictwa Artystycznego, którego oferta programowa jest bogata i każdego roku obejmuje ok. 80 pozycji.
4. Zewnętrzna kontrola efektywności nauczania
Jednym z bardziej istotnych aspektów podnoszenia jakości kształcenia w szkolnictwie muzycznym I i II st. jest wdrożenie zewnętrznego systemu kontroli wyników nauczania. Jego główny składnik stanowi system przesłuchań. Przesłuchania organizowane są co dwa lata i dotyczą przedmiotu głównego (instrumentu) oraz zespołów. Odbywają się na poziomie szkoły, regionu, makroregionu i na poziomie ogólnopolskim. Objęci są nimi wszyscy uczniowie klas IV–VI.
Systemem kontroli zewnętrznej objęte jest również nauczanie przedmiotów ogólnomuzycznych. Podobnie jak w przypadku przedmiotu głównego, odbywa się ono co dwa lata i dotyczy takich przedmiotów, jak: kształcenie słuchu, audycje muzyczne i historia muzyki z literaturą.
Wyniki kontroli zewnętrznej stanowią przedmiot analiz ekspertów CEA i są podstawą opracowania późniejszych programów doskonalenia zawodowego nauczycieli oraz planów kontroli i ewaluacji.
Nie ulega wątpliwości, że szkoły muzyczne I i II stopnia nie wymagają dziś radykalnych reform. W dalszym ciągu oferują one wysoki poziom kształcenia artystycznego i stanowią właściwą bazę dla wyższych szkół artystycznych. Nie oznacza to oczywiście, że ich formuła nie powinna być doskonalona. Dotyczy to na przykład konieczności zwiększenia sieci publicznych szkół artystycznych w województwach, w których dostęp do nich jest ograniczony, pogłębienia integracji szkół ze środowiskami lokalnymi, a zwłaszcza działającymi w terenie instytucjami i ośrodkami upowszechniania muzyki oraz lokalnymi animatorami kultury muzycznej, zwiększenia elastyczności i różnorodności programowej szkół poprawiającego szanse edukacyjne absolwentów oraz dostosowującego szkoły do zmian, z którymi mamy dziś do czynienia w obszarze kultury muzycznej (dotyczy to zwłaszcza szkół II st.), wypracowania bardziej aktywnych form wspierania dzieci i młodzieży szczególnie utalentowanej muzycznie. Wydaje się, iż przemyślenia wymagają też przynajmniej niektóre aspekty funkcjonowania szkół muzycznych I st., które winny w większym niż dotychczas stopniu stanowić ośrodki powszechnego umuzykalnienia, a co za tym idzie, bardziej elastycznie traktować własną ofertę kształcenia.
fragment tekstu: Andrzej Białkowski Edukacja muzyczna.Problemy, wyzwania, kierunki rozwoju,
w: Raport o stanie muzyki polskiej, Warszawa 2011
Edukacja muzyczna w systemie oświaty: Polska a...